Κυριακή 13 Ιανουαρίου 2013

Οι επτά σοφοί της αρχαιότητας: Περίανδρος ο Κορίνθιος


Ο Περίανδρος ο Κορίνθιος, ήταν περιώνυμος για την κακουργία αλλά και τη μεγαλοπραγμοσύνη και σοφία του, τύραννος της Κορίνθου (668 – 584 π.Χ.).Ο Περίανδρος ήταν γιος του Κύψελου, πρώτου τυράννου της Κορίνθου, ο οποίος όφειλε το όνομά του στο γεγονός ότι, όταν ήταν βρέφος, η μητέρα του Λάβδα τον είχε κλείσει σε ένα κιβώτιο (κυψέλη) για να τον σώσει από τους Βακχιάδες που κυβερνούσαν τότε την Κόρινθο. Οι Βακχιάδες, στο γένος των οποίων ανήκε και η μητέρα του Κύψελου, φοβούνταν ότι, σύμφωνα με δελφικό χρησμό, το βρέφος αυτό, όταν θα ανδρωνόταν, θα τους ανέτρεπε και θα τους έπαιρνε την εξουσία.



Ο χρησμός βγήκε αληθινός. Ο Κύψελος ανέτρεψε τους Βακχιάδες και διετέλεσε τύραννος της Κορίνθου επί 30 χρόνια. Παρ’ ότι τύραννος, ο Κύψελος φαίνεται ότι ήταν δημοφιλής και δεν χρησιμοποιούσε προσωπική φρουρά.

Όταν πέθανε ο Κύψελος, το 627 π.X., τον διαδέχθηκε ο Περίανδρος, ο οποίος αποδείχθηκε ευφυέστερος του πατέρα του αλλά και ασύγκριτα σκληρότερος.

Υπήρξε στην αρχή πολύ ηπιότερος του πατρός του αλλά αργότερα παρασύρθηκε σε αδικοπραγίες και ωμότητες. Αντίθετα από τον Κύψελο, ο Περίανδρος διατηρούσε προσωπική φρουρά 300 δορυφόρων (έφεραν δόρυ) και για να παραμείνει στην εξουσία εφήρμοσε χωρίς τον παραμικρό δισταγμό τη συμβουλή που του έδωσε -εν είδει παραβολής- ο τύραννος της Μιλήτου Θρασύβουλος.

Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι κάποτε ο Περίανδρος ζήτησε συμβουλή από τον τύραννο της Μιλήτου Θρασύβουλο πώς να στερεώσει καλλίτερα την Αρχή του και έλαβε με συμβολική πράξη την απάντηση ότι θα πρέπει να εξοντώσει κάθε ισχυρό αντίπαλο ή αντιδρώντα στο έργο του.

Ο Ηρόδοτος αφηγείται ότι ο Περίανδρος έστειλε κάποιον έμπιστό του στον Θρασύβουλο για να του ζητήσει τη συμβουλή του σχετικά με την επιτυχία της τυραννίδας του. Ο Θρασύβουλος πήρε τον απεσταλμένο του Περίανδρου σε ένα χωράφι με σπαρτά και, χωρίς να βγάλει κουβέντα από το στόμα του, με ένα ραβδί άρχισε να χτυπά και να τσακίζει όλους τους μεγαλύτερους και ευρωστότερους βλαστούς. Ύστερα από αυτόν τον παράξενο περίπατο στο χωράφι, ο απεσταλμένος του Περίανδρου ρώτησε τον Θρασύβουλο να του πει τι παράγγελνε στον αφέντη του. Και ο τύραννος της Μιλήτου του απάντησε ότι έπρεπε να αφηγηθεί στον κύριό του τη βόλτα τους στο χωράφι.

Πράγματι, επιστρέφοντας στην Κόρινθο, ο απεσταλμένος αφηγήθηκε στον Περίανδρο το περιστατικό. Ο Περίανδρος κατάλαβε αμέσως τι εννοούσε ο Θρασύβουλος και θανάτωσε όλους τους πλέον προβεβλημένους πολίτες της Κορίνθου εξοντώνοντας έτσι όλους τους πιθανούς ανταγωνιστές του.

Έκτοτε ο Περίανδρος δεν δίστασε ακόμη και το φόνο των οικείων του. Φαίνεται ότι, είτε με κλωτσιές είτε γκρεμίζοντάς την από μια σκάλα, σκότωσε και την ίδια του τη σύζυγο που ήταν έγκυος, τη Λυσιδίκη, κόρη του τυράννου της Επιδαύρου Προκλέους, την οποία ο ίδιος αποκαλούσε «Μέλισσα». Στη συνέχεια, κατά την αφήγηση του Διογένη Λαέρτιου, αφού μετάνιωσε για τη βάρβαρη εκείνη πράξη του, αγκάλιασε το σώμα της συζύγου του και συνευρέθηκε μ` αυτή, παρότι ήταν νεκρή και κατόπιν έκαψε ζωντανές τις παλλακίδες του, οι οποίες είχαν κατηγορήσει άδικα τη Μέλισσα και, εξαγριώνοντάς τον, τον είχαν κάνει συζυγοκτόνο.

Από τη Μέλισσα ο Περίανδρος είχε δύο γιους, τον Κύψελο και τον Λυκόφρονα. Ο Κύψελος ήταν καθυστερημένος πνευματικά αλλά ο Λυκόφρων ήταν ένας ευφυής και ευαίσθητος νέος ο οποίος, μετά τον θάνατο της μητέρας του, έφυγε και πήγε στον παππού του, τον Προκλέα, με τη βοήθεια του οποίου αποπειράθηκε να εγκαταστήσει δική του τυραννίδα σε μια περιοχή της Κορινθίας κοντά στην Επιδαυρία. Ο Περίανδρος φυσικά δεν το δέχθηκε αυτό και εξεστράτευσε εναντίον του πεθερού του, τον ανέτρεψε και προσάρτησε την Επίδαυρο στην επικράτειά του. Τον Λυκόφρονα τον έστειλε στην Κέρκυρα, όπου στο παρελθόν οι κάτοικοι του νησιού είχαν σκοτώσει τον ετεροθαλή αδελφό του Λυκόφρονα, Νικόλαο, καρπό εξωσυζυγικής σχέσης του Περίανδρου, όπως ήταν και οι δύο άλλοι γιοι του Περίανδρου, ο Ευαγόρας και ο Γόργος.

Προς το τέλος της ζωής του και αφού όλοι οι άλλοι γιοι του είχαν πεθάνει, ο Περίανδρος προσπάθησε να συμφιλιωθεί με τον Λυκόφρονα και να τον ονομάσει διάδοχό του. Μαντεύοντας όμως την επιθυμία του Περίανδρου οι Κερκυραίοι σκότωσαν τον Λυκόφρονα. Έξαλλος ο Περίανδρος κυρίεψε το νησί, σκότωσε τους πρωταιτίους και πήρε 300 νέους αριστοκρατικών οικογενειών και τους έστειλε στο Βασιλιά της Λυδίας τον Αλυάττη για να τους ευνουχίσει κατά το ασιατικό έθιμο. Καθώς όμως το πλοίο με τους άτυχους νέους πλησίαζε στη Σάμο, προσάραξε εκεί και οι νέοι ελευθερώθηκαν.

Ο Περίανδρος αν και αγαπούσε τις στρατιωτικές επιδείξεις φαίνεται πως δεν ενεπλάκη σε εξωτερικούς πολέμους. Τον μοναδικό που έκανε ήταν κατά του πεθερού του Προκλέα, τύραννο της Επιδαύρου με λόγο αιτίας το θάνατο της κόρης του.

Ωστόσο, παρά την επιβολή και διατήρηση της εξουσίας του με υπερβολική αγριότητα, ο Περίανδρος φαίνεται ότι υπήρξε φωτισμένος ηγέτης και στην εποχή του η Κόρινθος γνώρισε μεγάλη ακμή.

Στις ημέρες της εξουσίας του, η Κόρινθος έφθασε στην κορυφή της ακμής της και δυνάμεώς της. Πολλά από όσα διηγούνται οι συγγραφείς για τη διοίκηση των αρχαίων τυράννων είναι πολύ αμφίβολα. Ο Περίανδρος υποστήριξε με ζήλο τα έργα της ειρήνης, έδωσε ψυχή στο εμπόριο, στην ναυτιλία, για την οποία μάλιστα σχεδίαζε να διορύξει τον Ισθμό της Κορίνθου. Προστάτευσε τους ποιητές και τους καλλιτέχνες και λόγω της σοφίας του εκλήθη από τους Αθηναίους σαν διαιτητής σε διαφορές τους με τους Μυτιληναίους.

Στο κοινωνικό επίπεδο ο Περίανδρος έλαβε μέτρα που αποσκοπούσαν κυρίως στην εκτόνωση των κοινωνικών εντάσεων, οι οποίες ήταν ενδημικές σε όλες γενικώς τις ελληνικές πόλεις της αρχαϊκής εποχής. Για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος ο Περίανδρος συνέχισε την αποικιακή πολιτική του πατέρα του Κύψελου ιδρύοντας στη Βόρεια Ήπειρο την Απολλωνία και στη Χαλκιδική την Ποτίδαια. Εξάλλου και η κατάκτηση της Κέρκυρας αποσκοπούσε στη διευκόλυνση του εμπορίου με τα ιταλικά και τα σικελικά παράλια.

Παράλληλα ο Περίανδρος προστάτευσε τους μικροκαλλιεργητές απαγορεύοντας στους πλούσιους να αγοράζουν καινούργιους δούλους και να τους χρησιμοποιούν χωρίς περιορισμούς στην καλλιέργεια των κτημάτων τους αυξάνοντας υπερβολικά τη δική τους παραγωγή. Από την άλλη, απαγόρευσε στους αγρότες να εγκαθίστανται στην πόλη ούτως ώστε να μπορεί να χρησιμοποιεί τον φτωχό αστικό πληθυσμό στα οικοδομικά έργα που είχε προγραμματίσει. Με τον τρόπο αυτόν εξισορρόπησε αρκετά ικανοποιητικά το βιοτικό επίπεδο τόσο των αγροτών όσο και της κατώτερης τάξης της πόλης. Παράλληλα, αντιμαχόταν την πολυτέλεια, την ασωτία και τη μαλθακότητα (επιβάλλοντας σκληρές ποινές στους οκνηρούς και φυγόπονους), υποστήριξε τα ειρηνικά έργα κι έδωσε ζωή στη ναυτιλία, το εμπόριο και τη βιοτεχνία. Έτσι, στο διάστημα της εξουσίας του, η πόλη της Κορίνθου έφθασε στο αποκόρυφο της δύναμης και της ακμής της.

Ο Περίανδρος δημιούργησε το υδραγωγείο της πόλης εκμεταλλευόμενος το νερό της πηγής Πειρήνης, προσπάθησε να ανοίξει τον Ισθμό αλλά τα μέσα της εποχής δεν του το επέτρεψαν και γι’ αυτό κατασκεύασε τον Δίολκο. Ο Δίολκος κατασκευάστηκε στις αρχές του 6ου αιώνα π.X. Ήταν ένας δρόμος που χρησίμευε για τη μεταφορά των πλοίων από τη μία πλευρά του Ισθμού στην άλλη. Με τον τρόπο αυτόν αξιοποίησε τα λιμάνια των κόλπων Κορινθιακού και Σαρωνικού και αύξησε τη ναυτική δύναμη και το εμπόριο της Κορίνθου. Τα έσοδα από τους δασμούς των εμπορευμάτων στα κορινθιακά λιμάνια ήταν τόσο μεγάλα ώστε ο Περίανδρος δεν επέβαλε κανέναν άλλον φόρο στους υπηκόους του.

Με τα πολιτικά αυτά μέτρα η Κόρινθος ανθούσε και ο Περίανδρος, δημιουργώντας φιλικές σχέσεις με διαφόρους ισχυρούς ηγεμόνες -από τον Θρασύβουλο της Μιλήτου και τον βασιλιά της Λυδίας Αλυάττη ως τον φαραώ της Αιγύπτου Ψαμμήτιχο B’, του οποίου το όνομα έδωσε στον ανιψιό και τελικά διάδοχό του-, εδραίωσε τη φήμη του ως ευφυούς και φωτισμένου ηγεμόνα. Ιδιαίτερα η πρακτική σοφία του Περίανδρου που βρήκε εφαρμογή στις διαιτησίες για την επίλυση διαφορών μεταξύ άλλων ελληνικών πόλεων τον κατέταξε ανάμεσα στους Επτά Σοφούς της αρχαιότητας. Ο Πλάτων ωστόσο στην «Πολιτεία» του, κρίνοντας το καθεστώς της τυραννίδας, δεν θεωρεί τον Περίανδρο και τόσο σοφό.

Κατά την τυραννίδα του Περίανδρου άνθησαν τα γράμματα και οι τέχνες. Τα κορινθιακά κεραμικά έγιναν διάσημα σε όλη τη Μεσόγειο και ο ποιητής Αρίων, ο οποίος λέγεται ότι τελειοποίησε τον διθύραμβο, έφυγε από τη γενέτειρά του Λέσβο και εγκαταστάθηκε στην Αυλή του Περίανδρου.

Αυτές είναι περίπου οι μαρτυρίες των παλαιών που διασώθηκαν περί του Περίανδρου που ίσως να είναι ψευδείς ή υπερβολικές αν γίνει σύγκριση με άλλα γεγονότα από τα οποία διαπιστώνεται ότι επί εποχής του η Κόρινθος ανυψώθηκε σε δύναμη και ακμή και έφθασε να γίνει θαλασσοκράτειρα. Εκτός όμως αυτού ο Περίανδρος υπήρξε και κοινωνικός αναμορφωτής, νομοθέτησε κατά της ασωτίας, πολυτέλειας, εύρεση εργασίας σε φτωχούς και φορολογίας των πλουσίων. Προστάτευσε τα γράμματα και τις τέχνες και κατέστησε την αυλή του κέντρο πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Για δε τη σπάνια θυμοσοφία του κατατάχθηκε μεταξύ των επτά σοφών του αρχαίου κόσμου.

Προϊόντα της διανοητικής γονιμότητας και ανθηρότητάς του αποτελούν αφενός ένα μακρύ ποίημά του «Υποθήκες στον ανθρώπινο βίο», αποτελούμενο από 2.000 στίχους σε ελεγειακό μέτρο, που ελάχιστα αποσπάσματα διασώθηκαν και αφετέρου τα αποφθέγματά του που αποστάζουν ευγένεια αισθήματος, αλάθητο πείρα και πρακτική σοφία που βεβαίως δεν συνάδουν με τις περί αυτού κακόβουλες ιστορίες (έστω και στην έκταση που του αποδίδονται).

Ο Περίανδρος πέθανε από φυσικό θάνατο στα 84 του περίπου χρόνια έχοντας παραμείνει στην εξουσία 40. Όλοι οι γιοι του πέθαναν πριν από αυτόν και έτσι τον διαδέχθηκε ο ανιψιός του Ψαμμήτιχος, ο οποίος όμως πολύ γρήγορα ανατράπηκε και η Κόρινθος απαλλάχθηκε από τους τυράννους.

Αποφθέγματα του Περίανδρου του Κορίνθιου

Τους μέλλοντας ασφαλώς τυραννήσειν, δει τη ευνοία δορυφορείσθαι και μη τοις όπλοις. Εκείνοι που θέλουν να διατηρήσουν με βεβαιότητα την εξουσία, πρέπει να μην την επιβάλλουν με τη βία αλλά με την καλοσύνη.
Τω κατ’ ανάγκην άρχοντα και το εκουσίως αποστήναι κίνδυνον φέρει. Σε εκείνον που κυβερνά με την βία και η εκούσια ακόμη απομάκρυνση του από την αρχή, περιέχει κινδύνους.
Κέρδος αισχρόν βαρύ κειμήλιον. Το ανήθικο κέρδος είναι βαρειά κληρονομιά.
Λοιδόρει ως ταχύ φίλος εσόμενος. Όταν κατηγορείς κάποιον, να το κάνεις σαν να πρόκειται σύντομα να γίνεις φίλος του.
Ελευθερία εστί αγαθή συνείδησις. Ελευθερία είναι η ήρεμη συνείδηση.
Καιρόν πρόσμενε. Περίμενε τον κατάλληλο καιρό.
Φίλοις ευτυχούσι και ατυχούσιν ο αυτός ίσθι. Στους φίλους να συμπεριφέρεσαι το ίδιο και αν ευτυχούν και αν δυστυχούν.
Αληθείας έχου. Να λες την αλήθεια.
Θνητά φρόνει. Να σκέπτεσαι όπως αρμόζει σε θνητούς.
Σαυτού μη αμέλει. Να μην παραμελείς τον εαυτό σου.
Δυστυχών, κρύπτε, ίνα μη τους εχθρούς ευφρανής. Όταν δυστυχείς απόκρυβε την δυστυχία σου, για να μην ευχαριστήσεις τους εχθρούς σου.
Έριν μίσει. Να μισείς τις φιλονικίες.
Μελέτα το παν. Να ερευνάς τα πάντα.
Χάριν απόδος. Να ανταποδίδεις μια χάρη που σου έκαναν.
Ευεργέτας τίμα. Να τιμάς τους ευεργέτες σου.
Λόγων απορρήτων εκφοράς μη ποιού. Να μην αποκαλύπτεις μυστικά λόγια.
Μη επί παντί λυπού. Να μην λυπάσαι για το κάθε τι.
Αμαρτών μεταβουλεύου. Εάν κάμεις κάποιο σφάλμα να το αναγνωρίζεις και να μετανοείς.
Φθονέεσθαι κρέσσον εστίν ή οικτείρεσθαι. Είναι καλύτερα να σε φθονούν παρά να σε λυπούνται.
Θνήσκε υπέρ Πατρίδος. Να πεθαίνεις για την Πατρίδα σου.
Χόλου κρατέειν. Να κυριαρχείς του θυμού σου.
Επισφαλής προπέτεια. Η απερίσκεπτη βιασύνη είναι επικίνδυνη.
Ικέτας ελέει. Να συγχωρείς αυτούς που σε παρακαλούν.
Διαβολήν μίσει. Να μισείς τις διαβολές.
Σοφοίς χρώ. Να συναναστρέφεσαι τους σοφούς.
Μη μόνον τους αμαρτάνοντας κόλαζε αλλά και τους μέλλοντας κώλυε. Να μην αρκείσαι στο να τιμωρείς αυτούς που διαπράττουν σφάλματα αλλά να εμποδίζεις και εκείνους που πρόκειται να το κάνουν.
Ό αν ομολογήσης, διατήρει. Εκείνο για το οποίο θα συμφωνήσεις, να το διαφυλάτεις (να κρατάς τον λόγο σου).


Δεν γνωρίζουμε τη σωστότητα των γεγονότων που έχουν εξιστορήσει διάφοροι της εποχής του . Το μόνο που γνωρίζουμε είναι το γεγονός ότι για να τον κατατάξουν στους 7 Σοφούς κάτι γνώριζαν περισσότερο από εμάς.

Πηγή: apodimos.com



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Παρακαλούμε τα σχόλια σας στα Ελληνικά και οχι σε greeklish.